Zielone budownictwo w Polsce - trendy i innowacje

Joanna Zielińska

20 sierpnia 2023

Wstęp

Budownictwo jest jednym z sektorów o największym wpływie na środowisko naturalne - odpowiada za około 40% globalnego zużycia energii i emisji CO2. W obliczu kryzysu klimatycznego i rosnących kosztów energii, zielone budownictwo staje się nie tylko ekologiczną alternatywą, ale także ekonomiczną koniecznością. W Polsce sektor ten przechodzi intensywne przemiany, adaptując się do nowych wyzwań środowiskowych i regulacyjnych. W tym artykule przyjrzymy się najnowszym trendom i innowacjom w zielonym budownictwie w Polsce.

Czym jest zielone budownictwo?

Zielone (ekologiczne) budownictwo to podejście do projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków, które skupia się na minimalizacji ich negatywnego wpływu na środowisko i zdrowie użytkowników. Główne cechy zielonego budownictwa to:

• Wysoka efektywność energetyczna
• Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
• Zrównoważone zarządzanie wodą
• Stosowanie ekologicznych materiałów budowlanych
• Dbałość o jakość środowiska wewnętrznego (powietrze, światło, akustyka)
• Minimalizacja odpadów i zanieczyszczeń podczas budowy i eksploatacji
• Integracja z lokalnym środowiskiem i infrastrukturą

Certyfikacja zielonych budynków w Polsce

Jednym z motorów rozwoju zielonego budownictwa w Polsce jest rosnąca popularność międzynarodowych systemów certyfikacji. Najczęściej stosowane w Polsce to:

BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method)

Brytyjski system certyfikacji, który jest najpopularniejszy w Polsce. Ocenia budynki w kategoriach takich jak zarządzanie, zdrowie i dobre samopoczucie, energia, transport, woda, materiały, odpady, użytkowanie terenu i ekologia, zanieczyszczenia oraz innowacje.

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)

Amerykański system certyfikacji, drugi pod względem popularności w Polsce. Ocenia budynki w kategoriach takich jak zrównoważona lokalizacja, efektywność wodna, energia i atmosfera, materiały i zasoby, jakość środowiska wewnętrznego oraz innowacje w projektowaniu.

DGNB (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen)

Niemiecki system certyfikacji, który zyskuje na popularności w Polsce. Wyróżnia się holistycznym podejściem, uwzględniającym aspekty ekologiczne, ekonomiczne i społeczno-kulturowe.

Według najnowszych danych, w Polsce jest już ponad 1000 certyfikowanych zielonych budynków, głównie w sektorze komercyjnym (biura, centra handlowe, magazyny). Warszawa, Kraków, Wrocław i Trójmiasto przodują pod względem liczby certyfikowanych obiektów.

Najnowsze trendy w zielonym budownictwie w Polsce

1. Budownictwo pasywne i zeroemisyjne

Budynki pasywne, charakteryzujące się ekstremalnie niskim zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania (poniżej 15 kWh/m²/rok), zyskują na popularności w Polsce. Idąc o krok dalej, pojawiają się również pierwsze budynki zeroemisyjne, które produkują co najmniej tyle energii, ile zużywają. Przykładem może być Bałtyk Tower w Poznaniu czy kompleks Skanska Spark w Warszawie.

2. Integracja odnawialnych źródeł energii

Coraz więcej budynków w Polsce jest projektowanych z myślą o wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Najpopularniejsze rozwiązania to:

• Fotowoltaika zintegrowana z budynkiem (BIPV)
• Pompy ciepła
• Systemy odzysku ciepła
• Małe turbiny wiatrowe (w lokalizacjach podmiejskich)

3. Dachy i ściany zielone

Zielone dachy i ściany stają się coraz popularniejsze w polskich miastach. Oprócz walorów estetycznych, oferują one szereg korzyści ekologicznych:

• Redukcja efektu miejskiej wyspy ciepła
• Poprawa izolacji termicznej budynku
• Zatrzymywanie wody deszczowej
• Zwiększenie bioróżnorodności w mieście
• Filtracja zanieczyszczeń powietrza

Pionierskie projekty z zielonymi dachami to m.in. Centrum Praskie Koneser w Warszawie czy Hala Koszyki.

4. Inteligentne systemy zarządzania budynkiem (BMS)

Nowoczesne zielone budynki w Polsce są wyposażane w zaawansowane systemy BMS (Building Management System), które optymalizują zużycie energii i poprawiają komfort użytkowników poprzez:

• Automatyczne dostosowanie ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji do aktualnych potrzeb
• Inteligentne sterowanie oświetleniem w zależności od obecności użytkowników i dostępności światła naturalnego
• Monitoring i optymalizację zużycia energii w czasie rzeczywistym
• Zarządzanie instalacjami OZE i magazynami energii

5. Zrównoważone zarządzanie wodą

W obliczu rosnących problemów z dostępnością wody, nowoczesne budynki w Polsce coraz częściej wdrażają systemy zrównoważonego zarządzania wodą:

• Zbieranie i wykorzystanie wody deszczowej do spłukiwania toalet, nawadniania terenów zielonych i innych celów niepitnych
• Systemy oczyszczania i ponownego wykorzystania "szarej wody" (z umywalek, pryszniców)
• Armatura i urządzenia oszczędzające wodę
• Ogrody deszczowe i rozwiązania małej retencji

Innowacyjne materiały w zielonym budownictwie

Polski rynek budowlany coraz chętniej sięga po innowacyjne, ekologiczne materiały:

1. Materiały o niskim śladzie węglowym

Deweloperzy i architekci zwracają coraz większą uwagę na ślad węglowy materiałów budowlanych. Przykłady materiałów o niskim śladzie węglowym, które zyskują popularność w Polsce to:

• Drewno certyfikowane FSC/PEFC, szczególnie w konstrukcjach drewnianych (CLT - cross laminated timber)
• Beton niskoemisyjny, z dodatkiem popiołów lotnych lub żużla
• Naturalne materiały izolacyjne: wełna drzewna, celuloza, korek

2. Materiały z recyklingu i upcyklingu

Wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu staje się coraz powszechniejsze:

• Kruszywa z recyklingu betonu
• Stal z recyklingu
• Płyty wykończeniowe z przetworzonych odpadów (np. z plastiku, papieru)
• Cegły i płytki z odzysku

3. Prefabrykacja ekologiczna

Prefabrykacja elementów budowlanych w kontrolowanych warunkach fabrycznych pozwala na:

• Redukcję odpadów budowlanych
• Wyższą jakość i precyzję wykonania
• Skrócenie czasu budowy i ograniczenie związanych z tym uciążliwości
• Mniejsze zużycie energii i zasobów

Polskie firmy, takie jak Danwood czy Unihouse, specjalizują się w ekologicznej prefabrykacji, oferując energooszczędne moduły budowlane.

Wyzwania dla zielonego budownictwa w Polsce

Mimo dynamicznego rozwoju, zielone budownictwo w Polsce napotyka na szereg wyzwań:

1. Wyższe koszty początkowe: Ekologiczne rozwiązania często wiążą się z wyższymi kosztami inwestycyjnymi, choć zwracają się w dłuższej perspektywie dzięki oszczędnościom eksploatacyjnym.
2. Brak świadomości i wiedzy: Wielu inwestorów i użytkowników nie jest w pełni świadomych korzyści płynących z zielonego budownictwa.
3. Ograniczenia regulacyjne: Niektóre innowacyjne rozwiązania ekologiczne napotykają na bariery w postaci przestarzałych przepisów lub długotrwałych procedur administracyjnych.
4. Deficyt wykwalifikowanych specjalistów: Brakuje fachowców posiadających odpowiednie kompetencje w zakresie zielonego budownictwa.
5. Dominacja ceny jako głównego kryterium wyboru: W wielu przetargach i inwestycjach cena wciąż jest decydującym czynnikiem, kosztem aspektów ekologicznych.

Perspektywy rozwoju

Mimo wyzwań, perspektywy dla zielonego budownictwa w Polsce są obiecujące, dzięki kilku czynnikom:

• Regulacje unijne: Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) i inne regulacje UE wymuszają poprawę efektywności energetycznej budynków.
• Programy finansowe: Fundusze unijne, programy NFOŚiGW (np. "Czyste Powietrze") i preferencyjne kredyty bankowe wspierają inwestycje w zielone budownictwo.
• Rosnąca świadomość ekologiczna: Zarówno deweloperzy, jak i klienci końcowi są coraz bardziej świadomi korzyści płynących z ekologicznych budynków.
• Presja rynkowa: Międzynarodowi najemcy i inwestorzy często wymagają wysokich standardów ekologicznych, co napędza rozwój zielonego budownictwa w sektorze komercyjnym.
• Rozwój technologii: Innowacje technologiczne sprawiają, że rozwiązania ekologiczne stają się coraz bardziej dostępne i efektywne kosztowo.

Podsumowanie

Zielone budownictwo w Polsce przechodzi intensywny rozwój, adaptując się do globalnych trendów i lokalnych wyzwań. Certyfikacje BREEAM i LEED, budownictwo pasywne, integracja OZE, zielone dachy i ściany oraz inteligentne systemy zarządzania budynkami to tylko niektóre z trendów kształtujących ten sektor.

Choć zielone budownictwo napotyka na wyzwania, takie jak wyższe koszty początkowe i brak powszechnej świadomości, perspektywy są obiecujące. Regulacje unijne, programy wsparcia finansowego i rosnąca świadomość ekologiczna przyspieszą transformację polskiego sektora budowlanego w kierunku większej zrównoważoności.

W nadchodzących latach możemy spodziewać się dalszego rozwoju innowacyjnych materiałów i technologii, które uczynią polskie budynki bardziej ekologicznymi, energooszczędnymi i przyjaznymi dla użytkowników. Zielone budownictwo to nie tylko trend, ale długoterminowa zmiana paradygmatu, która będzie kształtować polskie miasta i budynki przez dekady.